77–99 б.

Мәкалне күчереп алу

doi.org: 10.22378/he.2022-7-1.77-99

Мәкалә Бубилар мәшһүр мәгарифчеләр нәселенең онытылган вәкиләсе Мәрьям ханым Нигъмәтуллина/Бубинскаяга багышлана. 1917–1920 елларда М. Нигъмәтуллина эчке Россиядә татар совет милләт төзелешендә катнаша, шуннан файдаланып 1800 төрек әсирен азат итүгә ирешә. Соңрак элекке әсирләрдән булган Али Рыза исемле офицерга кияүгә чыгып, аның белән бергәлектә Төркестан халыкларының большевик оккупациясенә каршы милли-азатлык хәрәкәтендә катнаша. Мәкаләдә М. Бубинскаяның тормыш юлының төп этапларын торгызырга омтылыш ясала. Бу каһарман ханымның тормышына кагылышлы биографик материал татар тарихына һәм, гомумән, фәнни әйләнешкә беренче мәртәбә кертелә.

Төп төшенчəлəр: Бубилар нәселе, Гобәйдулла кызы Мәрьям Нигъмәтуллина-Буби, Бохара Халык Совет Республикасы, басмачылык, Әнвәр-паша, татар моһаҗирләре, Молла Нафиз, Зәки Вәлиди Тоган

Цитаталаштыру: Хәйретдинов А.Г. Мәрьям ханым: Бубилар нәселенең онытылган каһарманы // Историческая этнология. 2022. Т. 7, № 1. С. 77–99. https://doi.org/10.22378/he.2022-7-1.77-99

ЧЫГАНАКЛАР ҺӘМ МАТЕРИАЛЛАР

Абдуллаев К. Смерть «Летучего голландца Востока». https://vladislavvolkov.livejournal.com/39444.html (каралды: 01.05.2020).
Арапов А.В. «Мы не войдем в историю…!?»: к политической биография Файзуллы Ходжаева (1896–1938). http://www.alexarapov.narod.ru
/article17.html (каралды: 05.06.2021).
Гасанлы Дж. «Иранская эпопея большевиков» и углубление конфликта на Южном побережье Каспия (1920–1921 гг.) // Кавказ & глобализация. 2012. Т. 6, Вып. 1. С. 137–166.
Махмутова А. Габдулла Буби (1871–1922). https://tatarlarneftekama.
blogspot.com/2012/09/1871-1922.html (каралды: 03.12.2019).
Мәктәб-и Фөнүн-и Мөлкия. https://islamansiklopedisi.org.tr/mekteb-i-mulkiyye (каралды: 26.04.2020).
Валиди Тоган З. Воспоминания: Книга 2. Уфа: Китап, 1998.
Хабутдинов А. Мусульманка как учитель и судья: Мухлиса Буби (1869–1937). http://idmedina.ru/books/history_culture/?4645 (каралды: 27.01.2022).
Bademci A. Türkistan’da Enver Paşa’nın Umumî Muhaberat Müdürü Molla Nâfiz’in Hâtıraları. Sarıklı Basmacı. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş., 2015.
Balcı R. Meryem Atmaça Kimdir? O Bir Kahraman Türk Kadınıdır.
https://www.haberasi.com/meryem-atmaca-kimdir-ruslarin-elinde-bulunan-1800-turk-askerini-altinlarini-vererek-kurtaran-kahraman-turk-kadinidir/405/ (каралды: 07.05.2020).
Rusya Araştırmaları Enstitüsü. https://twitter.com/rusencenter/status
/1172663819602034688 (каралды: 02.05.2020).
Pirnefes Türkistanlı M. Enver Paşadan Sonra Doğu Buhara // Bademci A. Türkistan’da Enver Paşa’nın Umumî Muhaberat Müdürü Molla Nâfiz’in Hâtıraları. Sarıklı Basmacı. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş., 2015. S. 33–393.
Uzman N. II. Dünya Savaşı Sonrasında Sovyet Talepleri ve Türkiye’nin Tepkisi // Akademik Bakış. 2018. Cilt 11. Sayı 22. S. 117–142.

ФӘННИ ӘДӘБИЯТ

Абдуллаев К. От Синьцзяна до Хорасана. Из истории среднеазиатской эмиграции ХХ века. Душанбе: Ирфон, 2009.
Гусева Ю.Н. Турецкие военнопленные Первой мировой войны в Самарской губернии // Новый исторический вестникъ. 2016. № 2 (48). С. 97–112.
Махмутова А.Х. Лишь тебе, народ, служенье! (История татарского просветительства в судьбах династии Нигматуллиных-Буби). Казань: Магариф, 2003.
Махмутова А. Габдулла Буби (1871–1922) // Татарские интеллектуалы: исторические портреты / Сост. Р. Мухаметшин. 2-е изд. Казань: Магариф, 2005. С. 172–188.
Сибгатуллина А.Т. Контакты тюрок-мусульман Российской и Османской империй на рубеже XIX–XX вв. М.: Институт востоковедения РАН, 2010.
Яфарова З.Г. Реформа турецкого языка и ее отражение на страницах журнала «Хаят» (1926–1929) // Вестник СПбГУ. 2015. Сер. 13. Вып. 3. С. 61–67.

Автор турында белешмə: Хәйретдинов Айдар Гарифетдин улы – фәлсәфә фәннәре кандидаты, диннәр тарихы һәм иҗтимагый фикер бүлегенең өлкән фәнни хезмәткәре, Татарстан Фәннәр академиясенең Ш. Мәрҗани исемендәге Тарих институты (420111, Батурин ур., 7А, Казан, Россия Федерациясе); khaidar67@mail.ru

Редакциягә керде 18.03.2022   Басылуга кабул ителде 22.04.2022

Онлайн басылды 19.07.2022